Zabytkowy kościół odzyska dawny blask. Dotacja na ratowanie zabytkowego kościoła w Nowym Dworze Mazowieckim

Kościół p.w. Św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim, będący jednym z ważniejszych zabytków regionu, otrzymał dotację na prace konserwatorskie i remontowe. Dzięki wsparciu finansowemu, możliwe będzie przeprowadzenie niezbędnych prac mających na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu świątyni, w tym renowację elewacji, wnętrza oraz detali architektonicznych. Inwestycja ta ma na celu nie tylko ochronę dziedzictwa kulturowego, ale także poprawę funkcjonalności i estetyki budowli, zapewniając jej długotrwałą obecność w życiu społeczności lokalnej.

Rada Miejska Nowego Dworu Mazowieckiego przyjęła uchwałę, która umożliwi przeprowadzenie prac konserwatorskich w zabytkowym kościele pw. Św. Michała Archanioła. Parafia otrzyma dotację celową o wartości ponad 1,27 miliona złotych, co pokryje do 100% kosztów zadania. To istotny krok w kierunku ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego. Radni zarówno wniosek jak uchwałę przyjęli jednogłośnie.

Prace obejmą konserwację ścian i sufitów, odtworzenie detali architektonicznych oraz modernizację instalacji elektrycznej. Środki na ten cel pochodzą z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. Zgodnie z uchwałą, dotacja zostanie wypłacona w latach 2025–2026, a szczegóły realizacji zostaną uregulowane w umowie z parafią.

Burmistrz Nowego Dworu Mazowieckiego, Sebastian Sosiński, podkreślił znaczenie tego projektu dla miasta i mieszkańców.

Zwrócił również uwagę na istotną rolę konsultacji z organami nadzorczymi, takimi jak UOKiK i Ministerstwo Rolnictwa, ponieważ zgodnie z prawem unijnym parafie są traktowane jako przedsiębiorstwa.

W mieście znajduje się wiele obiektów historycznych, zarówno wpisanych do rejestru zabytków, jak i ujętych w gminnej ewidencji. Burmistrz wyraził gotowość wspierania właścicieli zabytków w pozyskiwaniu środków na ich renowację. Jednocześnie zaznaczył, że budżet miasta nie zawsze pozwala na finansowanie takich projektów, dlatego tym bardziej cieszy się z uzyskania wsparcia z programu rządowego.

Zabytkowy kościół pw. Św. Michała Archanioła to nie tylko obiekt sakralny, ale również część lokalnej tożsamości i historii. Dzięki pozyskanym środkom mieszkańcy będą mogli podziwiać odnowione wnętrza, a budynek zostanie przystosowany do współczesnych standardów technicznych. Decyzja Rady Miejskiej oraz zaangażowanie parafii i władz lokalnych stanowią przykład skutecznej współpracy na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego. 

Kościół Parafialny pw. Św. Michała Archanioła, znany również pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, Św. Stanisława Biskupa oraz Św. Apolonii wzniesiono w sercu Nowego Dworu Mazowieckiego. Fundacja tej świątyni sięga roku 1782, kiedy to książę Stanisław Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, podjął się finansowania budowy.

Kościół był kluczowym elementem przebudowy Nowego Dworu Mazowieckiego, której koncepcję opracował Józef Wybicki – przyjaciel księcia Stanisława Poniatowskiego i autor słów hymnu narodowego „Mazurek Dąbrowskiego”. W ostatnich latach pojawiły się jednak publikacje przypisujące autorstwo projektu świątyni innemu wybitnemu twórcy epoki oświecenia – architektowi Stanisławowi Zawadzkiemu.

Kościół Św. Michała Archanioła to nie tylko perła architektury, ale także żywy świadek historii miasta. Dzięki obecnym działaniom konserwatorskim, mieszkańcy i odwiedzający będą mogli w pełni docenić zarówno jego piękno, jak i znaczenie dla lokalnej tożsamości.

Pierwsze Wzmianki o Wnętrzu

Najwcześniejszy zachowany opis wnętrza kościoła pochodzi z 1801 roku. Świątynia była wówczas bogato zdobiona malowidłami, które pokrywały strop wykonany z drewna i przechodzący przez całą długość nawy. Charakterystycznym elementem był podwieszony od spodu stropu ruszt z drutu, na którym zamocowano trzcinę pokrytą gipsem, również zdobionym malunkami. Posadzka, ułożona z cegieł, dodawała wnętrzu prostoty i funkcjonalności.

Liczne Przebudowy i Remonty

Kościół przechodził wiele remontów, głównie z powodu warunków atmosferycznych i zniszczeń wojennych. W latach 1809–1945 świątynia była kilkakrotnie odnawiana:

• 1848 r.: Naprawiono schody na wieżę, do zakrystii oraz frontowe prowadzące do kościoła, prawdopodobnie w wyniku szkód spowodowanych powodziami, które nawiedzały miasto w latach 40. XIX wieku.
• 1851 r.: Spis inwentarza wykazał uszkodzenia narożników dachu spowodowane burzami i wiatrami.
• 1857 r.: Zarejestrowano konieczność remontu dachu, wieży oraz schodów. Prace zostały wykonane przed 1863 rokiem.
• 1874 r.: Przeprowadzono prace dekarskie, aby zabezpieczyć budynek przed przeciekami.

W 1902 roku ceglaną posadzkę wymieniono na terakotową, a w 1910 r. ponownie pokryto dach. W 1922 roku odmalowano wnętrza, a w 1929 roku gruntownie odnowiono elewację. Podczas tego remontu wymieniono spróchniałe elementy konstrukcji, przełożono dachówkę i naprawiono pokrycie wieży. Wprowadzono nowe obróbki blacharskie, a budynek został pomalowany. Wówczas także świątynię zelektryfikowano, a zakrystię odświeżono.

Zniszczenia Wojenne

W czasie II wojny światowej kościół doznał poważnych zniszczeń. We wrześniu 1939 roku kilkanaście pocisków artyleryjskich uszkodziło budynek, powodując pęknięcia ścian i sklepienia, wybicie okien oraz zawalenie stropu. Dzięki staraniom proboszcza już po kapitulacji Warszawy wykonano najpilniejsze naprawy, w tym uszczelnienie dachu, aby zapobiec dalszym zniszczeniom wnętrza.

W styczniu 1945 roku niemiecki pocisk trafił w wieżę kościelną. Remont po wojnie trwał aż do 1950 roku i obejmował odbudowę najbardziej zniszczonych elementów świątyni.

W latach 1962–1966 wykonano kolejny remont, w ramach którego kościół został gruntownie odnowiony. W ciągu swojej historii wnętrze świątyni było trzykrotnie odnawiane, co świadczy o szczególnej dbałości o jej wygląd i funkcjonalność.

1. Oczyszczenie ścian i detali architektonicznych
   Zakłada się oczyszczenie ścian z wtórnych warstw farby oraz usunięcie tynków, które odspoiły się od podłoża. Celem jest przywrócenie pierwotnego wyglądu detali architektonicznych poprzez usunięcie przemalowań i uczytelnienie formy ścian.
2. Odtworzenie sufitu
   Przewiduje się usunięcie spękanego tynku z sufitu oraz demontaż skorodowanych gwoździ i drutu, które podtrzymywały maty trzcinowe. Następnie zostanie odtworzony pierwotny układ warstw na suficie, z dodatkową warstwą z siatki z tworzywa sztucznego, zgodnie z historyczną technologią.
3. Odtworzenie stopni w prezbiterium
   Zamierza się usunięcie wtórnych stopni w prezbiterium, które zasłaniają architekturę ołtarza głównego. Planowane jest przywrócenie pierwotnego układu stopni zgodnie z oryginalnym projektem, a także wykonanie nowych stopni przy ołtarzach bocznych, zachowując pierwotne wymiary.
4. Nowy stół ołtarzowy
   Zakłada się wykonanie nowego stołu ołtarzowego, zgodnie z odrębnym projektem.
5. Przeniesienie ambony
   Przewiduje się przeniesienie ambony na pierwotne miejsce ekspozycji, tj. na środkowe przęsło ściany wschodniej. Związane z tym będzie odtworzenie pierwotnego układu schodów, zgodnie z odrębnym projektem.
6. Wymiana balustrady balkonu
   Ze względu na zły stan techniczny oraz naruszoną konstrukcję balustrady balkonu na chórze, planowana jest jej wymiana. Deskowanie balkonu zostanie naprawione, a zniszczone deski zastąpione nowymi.
7. Renowacja schodów na chór
   Zakłada się przeprowadzenie renowacji schodów prowadzących na chór, w tym również ich balustrady.
8. Ekspozycja tablic pamiątkowych
   Planowane jest stworzenie odpowiedniego miejsca ekspozycji tablic pamiątkowych, które będą wmurowane w ściany kościoła, w celu godnego uczczenia bohaterów i wydarzeń historycznych. Nowa część kościoła stanowić będzie najbardziej odpowiednią przestrzeń do tego celu. Dzięki swojej rozległości umożliwi większemu gronu wiernych uczestnictwo w uroczystościach poświęconych pamięci poległych, w tym składaniu kwiatów. Nowa lokalizacja tablic pozwoli także lepiej oddać klasycystyczny charakter wnętrza.
9. Nowa instalacja elektryczna 
   Zakłada się wykonanie nowej instalacji elektrycznej, zgodnie z odrębnym projektem.

Kościół Św. Michała Archanioła nie tylko jest miejscem kultu religijnego, ale także świadkiem burzliwej historii miasta i jego mieszkańców. Przetrwał działania wojenne, stając się symbolem trwałości i duchowej siły. Dzięki prowadzonym na przestrzeni lat renowacjom, świątynia zachowała swój niepowtarzalny charakter, będąc cennym zabytkiem architektury i historii regionu.